دانلود پایان نامه ارشد بررسی قابلیت گزارشگری مطلوب سیستم اطلاعات حسابداری شهرداری های استان اردبیل
فهرست مطالب
ـ چکیده . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
فصل اول : کلیات پژوهش
1ـ1ـ دیباچه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1ـ2ـ بیان مسئله وانگیزه برگزیدن موضوع پژوهش. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .4
1ـ3ـ اهمیت و ضرورت انجام پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
1ـ4ـ اهداف پژوهش ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
1ـ5ـ فرضیه های پژوهش . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
1ـ6ـ روش پزوهش. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1ـ7ـروش جمع آوری اطلاعات . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
1ـ8ـ قلمرو پژوهش . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
1ـ9ـ متغیر های پژوهش. . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
1ـ10ـ محدودیت های پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
1ـ11ـ تعریف واژگان واصطلاحات کلیدی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
1ـ12ـ ساختار پژوهش . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
فصل دوم : چارچوب نظری و پیشینه پژوهش
گفتار اول : مفاهیم حسابداری و گزارشگری مالی و دولتی
2ـ1ـ1ـ دیباچه . . . . . . . . . . . . . . .. . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
2ـ1ـ2ـ تعریف حسابداری و حسابداری دولتی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
2ـ1ـ3ـ تعریف گزارشگری مالی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19
2ـ1ـ4ـ اهداف گزارشگری مالی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19
2ـ1ـ5ـ گزارشگری مالی در ایران . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2ـ1ـ6ـ گزارشگری مالی در عصر تجارت الکترونیک. . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .23
2ـ1ـ7ـ استفاده کنندگان از گزارشگری مالی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . ..24
2ـ1ـ8ـ امکان ارتقا گزارشگری مالی در ایران . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . 25
2ـ1ـ9ـ تحولات اساسی در گزارشگری . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . 27
2ـ1ـ10ـ واحد گزارشگری مالی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2ـ1ـ11ـ جایگاه تئوری وجوه مستقل. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
2ـ1ـ12ـ جریان اطلاعاتی گزارشگری مالی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31
2ـ1ـ13ـ محدودیت های گزارشگری مالی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
2ـ1ـ14ـ گزارشگری مالی دولتی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34
2ـ1ـ15ـ اهداف گزارشگری مالی دولتی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
2ـ1ـ16ـ مفهوم مسئولیت پاسخگویی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
2ـ1ـ17ـ اصول حسابداری و گزارشگری مالی دولتی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
2ـ1ـ18ـ مبانی حسابداری دولتی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
2ـ1ـ19ـ مبانی تعهدی در حسابداری دولتی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
2ـ1ـ20ـسامانه حسابداری حساب مستقل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2ـ1ـ21ـ انواع حسابهای مستقل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
2ـ1ـ22ـ ارزیابی عملکردسامانه گزارشگری مالی و ارتباط آن با مدیریت دولتی . . . . . . . . . . . . .44
گفتار دوم : شهرداری ها و گزارشگری مالی شهرداری ها
2ـ2ـ1ـ شهرداری ها بحث نظری. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46
2ـ2ـ2ـ پیشینه ، رشد و تحول شهرداری در ایران. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48
2ـ2ـ3ـ مسائل مربوط به گزارشگری مالی مطلوب در شهرداری های و ارتباط آن با سامانه مالی. .51
2ـ2ـ4ـ استفاده کنندگان گزارش های مالی و نیازهای اطلاعاتی آنها . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
2ـ2ـ5ـ خصوصیات ، محسنات و کاربرد حسابداری شهرداری ها. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
2ـ2ـ6ـ اصول و موازین حسابداری شهرداری. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . .56
2ـ2ـ7ـ اصول حسابداری در شهرداری ها و مفهوم بودجه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
2ـ2ـ8ـ خلاصه دستورالعمل تهیه و تنظیم بودجه شهرداری ها . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
2ـ2ـ9ـ حسابداری بودجه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
گفتار سوم : پیشینه پژوهش
2ـ3ـ1ـ موانع اجرای حسابرسی صورتهای مالی موسسات غیر انتفایی (شهرداری های استان کردستان و آذربایجانغربی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
2ـ3ـ2ـ ارزیابی میزان پاسخگویی نظام مالی دولت جمهوری اسلامی ایران. . . . . . . . . . . . . . . . .70
2ـ3ـ3ـ بررسی موانع توسعه حسابداری دولتی و اثرات آن بر گزارشگری مالی دولتی . . . . . . . . .71
2ـ3ـ4ـ گزارش ارزیابی مدیریت از کنترل داخلی و بررسی فایده مندی برون سازمانی آن در ایران.72
فصل سوم : روش شناسی پژوهش
3ـ1ـ دیباچه . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
3ـ2ـ جامعه آماری . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
3ـ3ـ تعیین حجم نمونه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
3ـ4ـ متغیرهای پژوهش . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
3ـ5ـ فرضیه های پژوهش با تعداد پرسشها در هر فرضیه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
3ـ6ـ روش پژوهش . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
3ـ7ـ روش گردآوری اطلاعات . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
3ـ8 ـ ابزار اندازه گیری اطلاعات. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84
3ـ9ـ روایی و پایایی ابزار پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84
3ـ9ـ1ـ روایی پرسشنامه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84
3ـ9ـ2ـ پایایی ابزار پژوهش . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86
3ـ10ـ آماره آزمون . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها
4ـ1ـ دیباچه . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90
4ـ2ـ توصیف نمونه آماری. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
4ـ2ـ1ـ جنسیت. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
4ـ2ـ2ـ میزان تحصیلات . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
4ـ2ـ3ـ رشته تحصیلی . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
4ـ2ـ4ـ سابقه خدمت . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
4ـ2ـ5ـ سمت سازمانی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
4ـ3ـ آزمون فرضیه ها . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
4ـ3ـ1ـ آزمون فرضیه اول . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
4ـ3ـ2ـ آزمون فرضیه دوم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98
4ـ3ـ3ـ آزمون فرضیه سوم. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101
4ـ4ـ فرضیه اصلی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104
4ـ5ـ نتیجه گیری . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادهای پژوهش
5ـ1ـ دیباچه . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108
5ـ2ـ نتیجه گیری . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109
5ـ3ـ پیشنهادها . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111
5ـ3ـ1ـ پیشنهادها مبتنی بر یافته های پژوهش . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111
5ـ3ـ2ـ پیشنهادها برای پژوهش های بعدی .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
منابع . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114
حساب مستقل :
حساب مستقل بعنوان واحد حسابداری و مالی شامل مجموعه‌ای از حسابها برای ثبت وجوه نقد و سایر منابع مالی ، همراه با کلیه بدهی های مربوط و حقوق باقیمانده و جزئیات تغییرات در آنها به منظور انجام فعالیتهای خاص یا تحصیل اهداف معین بر طبق مقررات و محدودیت های خاص پیشنهادی تعریف می شود .(مهدوی ،غلامحسین،1384، ص 150 )
خزانه داری :
مدیریت جامع فرآیندهای نقدی و آنالیز عملکرد سازمانی ، به سخن دیگر برنامه ریزی و کنترل عملیات دریافت و پرداخت وجوه نقد ، چک و سفته در سازمان می باشد .( مهدوی، غلامحسین، 1384، ص 158)
قابلیت لازم : منظور ارزیابی سامانه خزانه داری است چون حساب درآمدهای شهرداری که همان سامانه خزانه داری است پس با گزارشگری مالی ارتباط دارد .(بهرامی، پورنگ ، 1380 ، ص 65)
واژه مطلوب : واژه مطلوب مورد استفاده در فرضیه ها این است که به مسئولین و شهرداران در تفسیر صورتهای مالی این امکان را می دهد تا بتوانند مقایسه‌ای بین رویدادهای مالی که اثر سوء دارند و همچنین رویدادهایی که اثر مثبت بر صورتهای مالی دارند را با هم مقایسه و مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند تا گزینه مطلوب را انتخاب کنند . (بهرامی، پورنگ ، 1380 ، ص 65)
1-12- ساختار پژوهش :
این پژوهش شامل پنج فصل به شرح زیر است :
فصل اول : کلیات پژوهش که شامل دیباچه،بیان مسئله،اهمیت و ضرورت پژوهش ،هدف پژوهش ، ضرورت پژوهشو روش گرد آوری اطلاعات و روش آماری ، قلمرو پژوهش ، محدویت پژوهش و تعریف واژگان می باشد.
فصل دوم : شامل سه گفتار که عبارتند از :
گفتار اول : مفاهیم حسابداری و گزارشگری مالی و دولتی
گفتار دوم : شهرداری ها و گزارشگری مالی شهرذاری ها
گفتار سوم : پیشینه پژوهش
فصل سوم : شامل روش شناسی پژوهش و جامعه آماری و ساختار پرشس نامه می باشد .
فصل چهارم : شامل اطلاعات جمعیت شناسی و آزمون مربوط به فرضیه ها می باشد .
فصل پنجم : شامل نتیجه گیری وپیشنهادها پژوهش می باشد و در پایان پیوست ها و نگاره ها آمده است.
فصل دوم :
چار چوب نظری و پیشینه پژوهش
گفتار اول : مفاهیم حسابداری و گزارشگری مالی و دولتی
2ـ1ـ1ـ دیباچه
افزایش رقابت و پیشرفتهای فنآوری تحولات زیادی را در عرصة فعالیتهای اقتصادی ایجاد نموده است. شرکتها برای بقاء و رقابت با یکدیگر و حفظ سهم بازار و توسعه فعالیتهای خود بایدروشهای سازماندهی و مدیریت، روش کار و تولید محصولات و یا ارائه خدمات، مدیریت ریسک و رابطه با دیگر سازمانها (رقبا ـ همکاران تجاری ـ تهیه‌کنندگان مواد اولیه) را تغییر دهند. شرکتهایی در رقابت موفق هستند که بتوانند به مشتریان خود (داخل و خارج سازمان) توجه بیشتری داشته باشند و همچنین از ویژگی تصمیمگیرهای غیرمتمرکز برخوردار بوده و زمان و هزینه اجرای فعالیتهای کلیدی خود را کاهش دهند.
امروزه شرکتهای موفق اقتصادی برای پاسخگویی سریع به تغییرات تجاری، سامانه های اطلاعاتی و اطلاعات مورد نیاز مدیریت را به نحوی تغییر داده‌اند تا بتوانند با تعریف مناسب از مزیتهای نسبی سازمان، قدرت پاسخگویی سریع به نیازهای مشتریان و همچنین کاهش هزینههای تولید و افزایش سهم بازار را با حفظ کمیت محصول در سرلوحه فعالیتهای خود قرار دهند. از این رو ،در ارزیابی معیارهای اندازهگیری عملکرد و گزارشهای مالی و غیرمالی تغییرات چشمگیری در سازمان بوجود آمده است.
درواقع ، امروزه گزارشگری باید با تغییر نیازهای استفاده‌کنندگان حرکت نماید، و در غیر این صورت کارآمدی و اثر بخشی را ازدست میدهد. بدون شک این موضوع زمانی از اهمیت بسزایی برخوردار میشود که بقاء حرفه حسابداری را در گرو پذیرش تغییرات اصولی در راستای تغییرات انجام شده در بنگاهه‌های اقتصادی و فضای تجارت جهانی بدانیم(کزازی، 1382،ص 25)
رشد فزاینده فعالیتهای اقتصادی در دنیای امروز بخصوص برای سازمانهایی که در دنیای پرشتاب رقابت حضوری فعال دارند، موجب بروز مسائل پیچیده مالی گردیده است. برای پاسخگویی به این مسئله و ارائه راه‌حلها و تصمیمگیریهای صحیح ضرورت گزارشهای مالی بهنگام و جامع از جمله نگرانی‌های مدیران اجرایی بنگاه های اقتصادی شده است.
امروزه، نظامهای اطلاع رسانی سبب هموار شدن ارتباطات و توانایی تجزیه و تحلیل اقتصادی و مدیریت در سطح جهان برای شرکتها شده است. بنابراین، مهیا ساختن اطلاعات صحیح برای تمام سطوح سازمان، از اهم دل‌مشغولی‌های مدیریت سازمانهای امروز و فردا است. امروزه مشتریان به آسانی و با شتاب می‌توانند از قیمتها و کیفیت فرآورده ها در بازار آگاه شوند. این امر حلقه رقابت را تنگتر ساخته و سازمانها را وادار کرده به نظام اطلاع‌رسانی و گزارشگری مالی توجهی ویژه معطوف دارند. فنآوری اطلاعات، سازمان را بصورت شبکهای از تیم‌های کاری درآورده است که برای انجام کارهای ویژهای، چهره به چهره و یا به گونه الکترونیکی گرد هم می‌آیند تا بصورت مشترک اهداف سازمان را محقق سازند.
در این میان شاخص های اقتصادی از جایگاه ویژه برخوردارند و همانطور که مدیران و سیاستگذاران اقتصادی در سطح ملی روند تحولات متغیرهای کلان راهبردی و سیاستهای اتحاذ شده را مورد ارزیابی قرار می دهند، مدیران سطح محلی نیز باید روند تحولات این متغیرها و اثرات سیاست های کلان بر جامعه را بررسی نمایند تا ارزیابی دقیقی از برآیندهای سیاست های ملی و سیاست های محلی بر شهر و اقتصاد شهر داشته باشند.(سازمان شهرداریهای کشور،1383، ص80 )
امروزه از اطلاعات بعنوان عامل اصلی کسب قدرت یاد میشود، و سازمانی را در عرصه اقتصادی موفق قلمداد میکنند که بتواند تسلط واقعی بر اطلاعات داشته و از آنها بعنوان دستمایه اتخاذ راهبردی اصولی برای تصمیمگیری صحیح بهره گیرد. این روند که از دهه 1950 شروع شده هم اکنون جلوه و شتاب دیگری بخود گرفته است به طوری که تمامی ابعاد سازمان در گستره کاربرد نظامهای اطلاعات و گزارشگری از اهمیت ویژه برخوردار شده است. (کزازی، 1382، ص 29)
2-1-2)تعریف حسابداری و حسابداری دولتی
الف )تعریف حسابداری
حسابداری از لحاظ عملکرد و و کارکردی که دارد،از زوایای گوناگون و متفاوت به شرح زیر بررسی می شود:
1ـ حسابداری یک فعالیت خدماتی است ،زیرا از راه فراهم کرددن اطلاعات مالی به منظور تصمیم گیری و قضاوت در باره چگونگی ایجاد،توسعه و مصرف منابع در واحدهای اقتصادی ،به اشخاص ذیحق ،ذینفع و ذیعلاقه خدمت می کند.(عالی ور، 1382 ، ص 36 )
2ـ حسابداری هنر تفسیر ،اندازه گیری و انتفال نتایج فعالیت ها ،عملیات و دیگر رویدادهای اقتصادی است.(نبوی ، 1341 ،ص 11)
3ـ حسابداری زبان تجاری است.اصطلاحاتی نظیر دارایی ،بدهی،سود خالص،گردش وجوه نقدوسود هر سهم نمونه هایی از واژگان فنی حسابداری است که در دنیای تجاری امروز به نحوی گسترده به کار بسمت می شود.(هندرکسن ، 1382 ، ص 109)
4ـ حسابداری ابزارحسابخواهی و پاسخگویی می باشد و حسابداری بهترین مکانیسم شناخته شده ای است که امکان حسابخواهی و پاسخگویی را توسط مدیریت واحداهای اقتصادی،به ویژه سازمانهایی که در آنها مدیریت از مالکیت جداست ،فراهم می آورد.(هندرکسن ، 1382 ، ص 109)
5ـ حسابداری را می توان یک دانش توصیفی،تحلیلی نامید.زیراآثارمالی انبوه،معاملات،فعالیت ها وعملیاتی را که توصیف کننده رخداداهای اقتصادی است،شناسایی می کند وپس این آثار را از راه اندازه گیری،طبقه بندی وتلخیص،به اطلاعات نسبتا محدود اما با اهمیت و مرتبط با یکدیگر تحلیل می دهد به گونه ای که این اطلاعات به نحوی صحیح در هم آمیخته و گزارش شوند،گویای اوضاع مالی ونتایج عملکرد واحدهای اقتصادی خواهد بود.(نوروش ،1380 ، ص35 )
6ـ حسابداری را می توان یک سامانه اطلاعاتی نامید که واحد اقتصادی رخدادهای مالی به عنوان داداه یا ورودی می پذیرد،پردازش می کندو نهایتا به شکل گزارش های مختلف که خروجی یا ستانده این سامانه محسوب می شوند،ارائه می نمایند(عالی ور،1381،ص 4)
ب)تعریف حسابداری دولتی
حسابداری دولتی سامانه ی است که اطلاعات مالی مربوط به فعالیت های وزارتخانه ها وموسسات دولتی را به منظور تصمیم گیری صحیح ملی و کنترل،برنامه ای مصوب سالانه و منابع مالی مورد استفاده دولت جمع آوری و گزارش می نمایند(بیات،1382،ص 18)
همچنین می توان حسابداری دولتی را یک سامانه اطلاعاتی دانست.این سامانه اطلاعاتی مجموعه از روشها و قواعدی است که از راه آن اطلاعات مالی مربوط به یک موسسه –اعم از آنکه دولتی باشد یا بازرگانی-جمع آوری،طبقه بندی و به نحو قابل فهم در قالب صورتهای مالی خلاصه و گزارش می کند.اطلاعات مالی خلاصه شده در اختیارمدیران موسسه اتخاذ می نمایند،مورد استفاده قرار گرفته و انان را در ادای مسئولیت پاسخگویی یاری دهد(باباجانی،1382،ص 13)
2-1-3)تعریف گزارشگری مالی: اشخاص و مراجع مختلفی با حقوق ، منافع و علایق گوناگون و گاه متضاد، برای قضاوت و تصمیم گیری درباره امور و وضعیت واحدهای انتفاعی به اصلاحات مالی نیاز دارند و واحدهای انتفاعی برای پاسخگوئی به این نیازها، گزارشهای مالی گوناگونی را که اساساً جنبه استفاده های برون سازمانی دارد را تهیه و ارائه می کند. ( عالی ور، 1377، ص 2)
2-1-4)اهداف گزارشگری مالی
هیات استانداردهای حسابداری دولتی آمریکا[1] اهداف گزارشگری مالی را این چنین بیان می کند که ( پاسخگویی اساس گزارشگری مالی دولتی است.) بر طبق نظر هیات استانداردهای حسابداری دولتی آمریکا، پاسخگویی دولتی بر این مبنا استوار است که شهروندان « حق دانستن »[2] دارند، این حق که به آسانی از حقایق ( که منجر به مناظره عمومی به وسیله شهروندان و نمایندگان آنها شود)آگاه شوند.درجامعه دموکراتیک،گزارشگری مالی دولتی با مفهوم دیگری درارتباط نزدیک است که هیات استانداردهای حسابداری دولتی ازآن به عنوان حقوق بین دوره ای نام می برد.
این مفهوم و اهمیت آن به صورت زیر تشریح می شود:
هیات استانداردی حسابداری دولتی بر این باور است که حقوق بین دوره ای یکی از اجزای با اهمیت پاسخگویی است و برای مدیریت بخش عمومی جنبه اساسی دارد. بنابراین ارزیابی تدوین اهداف گزارشگری مالی لازم است حقوق دوره ای در نظر گرفته شود. به طور خلاصه ، گزارشگری مالی استفاده کنندگان را در ارزیابی کفایت درآمدهای دوره جاری و اینکه آیا مؤدیان آتی مجبور به تحمل بارسشولیت خدمات ارائه شده در گذشته هستند یا نه یاری کند. ( مهدوی،1384 ، ص 80)
این هدفها و خواسته های اطلاعاتی استفاده کنندگان به ویژه استفاده کنندگان خارجی سر چشمه می گیرد (هدف اصلی گزارشگری مالی خارجی ،بیان اثرات اقتصادی رویدادها و عملیات مالی موثر بر وضیعت و عملکرد واحد برای اشخاص خارجی از برای کمک به آنان در اتخاذ تصمیمات مالی در ارتباط با واحد تجاری است.)که ابزار اصلی این انتفال اطلاعات صورتهای مالی اساسی می باشد که محصولات نهایی سامانه حسابداری وگزارشگری مالی است.
بطور کلی این اهداف را می توان در سه گروه تقسیم بندی کرد:
1-گزارشگری مالی باید اطلاعاتی را که برای سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان بالفعل و بالقوه و سایر استفاده کنندگان در تصمیم گیری ها مفید واقع شود فراهم سازذ.
2- باید اطاعاتی را در اختیار استفادکنندگان قرار دهد که در ارزیابی امکان دسترسی به وجه نقد و ارزیابی و زمان بندی و ابهام در مورد چشم انداز آتی جریانهای ورودوجه نقد به واحد تجاری را برآورده سازد.
3- باید اطلاعاتی را در مورد منابع اقتصادی واح تجاری،حقوق نسبت به منابع مذکور و اثرات رویدادها،فعالیتهاو شرایطی را که منابع و حقوق مزبور را تغییر می دهد،ارائه نماید.
البته سامانه گزارشگری مالی علاوه بر موارد بالا اهداف دیگری را نیز باید برآورده سازد از جمله:
1- عملکرد واحد تجاری از راه اندازه گیری سود خالص و اجزای تشکیل دهنده آن بر منبای فرض تعهدی.
2- تعیین نحوه تامین و مصرف وجوه،استقراض و باز پرداخت دیون، توزیع سود سهام و سایر موارد توزیع منابع بین صاحبان سهام و سایر افراد که ممکن است بر نقدینگی و توانایی واحد تجاری در ایفای تعهداتش تاثیر بگذارد.
3- نتایج حاصل از نظرات مدیران بر منابع واحد تجاری که در قبال سهام مسئول است به منظور تحقق اهداف بالا باید اطلاعات بسیار متنوعی درباره واحد تجاری تهیه گردد و این امر مستلزم ارائه اطلاعات در دسته بندی های متنوع است. در واقع هدفهای گزارشگری مالی ایجاب می کند که مجموعه کاملی از چندین صورت مالی مجزا ودر عین حال با هم ارائه شود که هر یک از این صورتها به طور جداگانه و همچنین در مجموع،در تحقق هدفهای گزارشگری مالی نقش به سزایی دارند(عالی ور،1377،ص 3)
2-1-5)گزارشگری مالی در ایران
گزارشگری مالی در ایران را از دو منظر می‌توان ارزیابی کرد: از منظر محیط اقتصادی و سازگاری گزارشگری با پیچیدگی اقتصاد ایران و از منظر مقررات حاکم بر گزارشگری. در مورد اول می‌توان پرسید آیا موج سوم اقتصاد ایران را متحول کرده است؟ آیا واژه اقتصاد جدید درباره اقتصاد ایران صدق می‌کند؟ از نظر نگارنده پاسخ این دو سوال تقریباً منفی است. زیرا فرایند دگرگونی در بیشتر کشورهای در حال توسعه طولانی است. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که حسابداری و گزارشگری مالی در ایران جلوتر از اوضاع اقتصادی ایران است. اما بی‌تردید و به زودی اقتصاد ایران نیز با موج اطلاعات شکسته خواهد شد و به دنبال آن نیز حسابداری و گزارشگری در ایران نیز تغییر خواهد کرد.
گزارشگری مالی از قوانین نظارتی بر بورس اوراق بهادار نیز متاثر میگردد. نظارت بر سازوکار بورس و معاملات اوراق بهادر نیازمند وجود یک نهاد نظارتی مستقل در سطح بازار است. چنین نهاد نظارتی به طور معمول سه وظیفه اساسی زیر را به عهده می گیرد:
انجام پژوهشها در سطح بازار، وضع مقررات اطلاعاتی بازار و نظارت بر رعایت مقررات و کارکرد بازار.وضع مقررات اطلاعاتی به طور معمول مباحثی مثل برقراری الزامات افشای اطلاعات، استانداردهای حسابداری و سایر مقررات درگیر با اطلاعات را دربر می‌گیرد. در ایران، امر نظارت بر بورس بر عهده تشکیلاتبورس است.سازمان حسابرسی نیزبه عنوان یک سازمان دولتی باتدوین استاندارددرگیر است.
جامعه حسابداران رسمی نیز در حوزه حسابرسی فعالیت دارد. آنچه که باعث تخریب کارکرد گزارشگری مالی یا برون‌سازمانی خواهد شد، نامعلوم بودن نهاد نظارت بر بازار است. در حال حاضر ظاهراً تشکیلات بورس بر کار خودش هم نظارت دارد. اگر چه در ساختار و ارکان این تشکیلات نمایندگان مختلف حضور دارند، اما نمایندگان مردم یا معامله‌گران سهام غایب هستند. پس به دلیل نبود یک نهاد نظارتی مستقل است که هنوز حرفه حسابداری و حسابرسی به ویژه در زمینه استاندارد سرگردان مانده است.(مرسوی بشیری ، 1378،ص 25)
2-1-6)گزارشگری مالی در عصر تجارت الکترونیک
تحولات پی‌در‌پی سه دهه اخیر در عرصه‌های گوناگون سیاسی و اقتصادی اگر چه بی‌سابقه و تکان‌دهنده بوده و بسیاری از معادلات موجود را در جهان برهم زده است اما نمی‌توان آن را با تحولات و پیشرفتهای گسترده و باور نکردنی فناورهای مختلف و بیش از همه فناوری اطلاعات و ارتباطات مقایسه کرد. تحولات[3]ICT نه فقط در ارتباط با نظامهای اطلاعاتی درون سازمانها تغییرات زیادی را سبب شده است، که منجر به پیامدهای مهمی در چگونگی روابط اقتصادی، شیوة کسب و کار و مبادلات شده است. آنچه امروز با عنوان تجارت الکترونیک یا کسب و کار الکترونیک در عرصه فعالیتهای اقتصادی پدید آمده بیش از هر چیز محصول تحولات و پیشرفتهای فناوری اطلاعات و ارتباطات است. آثار اقتصادی این فضای جدید کسب و کار موجب بر هم خوردن نسبتهای رایج در توزیع سهم فعالیت‌ها ازمجموعه عملکرد اقتصادی شده است. مهم تر از آن، کسب و کار و تجارت الکترونیک، بر نوع اطلاع‌رسانی و حتی نوع نیازهای اطلاعاتی افراد ذینفع در ارتباط با سازمانها و شرکتهای گوناگون آثار بسیاری داشته است.
نوع تاثیراتی که محیط نوین ICT عملاً بر چگونگی انتشار صورتهای مالی بر جای نهاده بسیار محدودتر از ظرفیت‌های بالقوه این فناوری است. انجمن حسابداران خبره انگلستان و ویلز2(ICAEW)به عنوان یکی از نهادهای مهم و تاثیرگذار حرفه‌ای حسابداری در سطح جهان، طی گزارشی در سال 2004 با عنوان «گزارشگری دیجیتال: اطلاعات برای بازارهای برتر» به دو سطح از دگرگونی نظامهای گزارشگری مالی اشاره کرده است:
سطح اول: به عقیده انجمن، سطح اول دگرگونی تنها با انتشار و توزیع گزارشها به صورتی وسیع‌تر و کاراتر اما اساساً با همان شکل‌بندی جاری با استفاده از ابزاری مثل فایل‌های داده‌ای قابل حمل موسوم به [4]PDF یا ابرمتنهای موسوم به HTML[5] شناخته میشود. در این سطح نه تنها صورتهای مالی مرسوم بلکه گزارشهای اجتماعی و محیطی، نوارهای ویدئویی ازسخنرانی‌ها و کنفرانس‌ها، مواد نمایشی (نظیر اسلایدهای سخنرانی)، اخبار و گزارشهای مطبوعاتی و صفحات گسترده یا انواع مختلفی از جداول اطلاعاتی نیز به استفاده‌کنندگان ارائه میشود.
سطح دوم: از دیدگاه انجمن در سطح دوم یا به تعبیر دیگر، مرحله دوم تکامل گزارشگری مالی در محیط فناوری نوین، هدف گزارشگری، در دسترس قرار دادن اطلاعات به شکلی اثربخش‌تر برای تحلیل و تعامل با سایر سامانه ها از راه استاندارد کردن چهارچوب‌های ذخیره‌سازی، پردازش و ارائه اطلاعات برای تامین اهداف گزارشگری است. این امر مستلزم وجود استانداردهای تفصیلی جهانی مورد پذیرش عموم شرکتها و سازمان‌هاست. (عرب مازیار یزدی،1380،ص 146)
2-1-7)استفادکنندگان از گزارشگری مالی
گروههای استفاده کننده از گزارشهای مالی ا ز اقشار افراد وگروههای متفاوتی هستند بدین ترتیب ارائه و تنظیم گزارش مالی که بتواند جوابگوی تمام نیازهای استفاده کنندگان باشد میسر نیست اما تلاش می شود که سامانه مالی و حسابداری گزارشی را تهیه نمایدکه بیشترین نیاز گروها را فراهم آورد،نیازهای اطلاعاتی مدیریت وسایر استفاده کنندگان از گزارشهای مالی به شرح زیر می باشد:
1-گزارشگری مالی باید اطلاعات مربوط به عملکرد مالی واحد اقتصادی را طی یک دوره مالی به گونه ای مطلوب ارائه کند.
2- ارزیابی کارایی و حفظ امانت و ایفای نقش مباشرتی مدیران واحدهای اقتصادی که مورد توجه دولت و... است لذا گزارشگری مالی بایددر بردارنده اطلاعاتی باشد که این ارزیابی را هر جه بیشتر و بهتر میسر سازد.
3- گزارشگری مالی باید اطلاعات مربوط به منابع اقتصادی و محل تامین این منابع و همچنین معاملات ،حوادث و شرایطی که منجر به تغیر این منابع می گردد نشان دهد.
4- گزارشگری مالی لازم است در بر دارنده اطلاعات کامل در زمینه ارزش افزوده در تولیدات و خدمات باشد (ارزش افزوده داخلی،صرفه جویی ارزی)
5- گزارشگری مالی باید ارائه کننده اطلاعاتی در زمینه منافع کارکنان،کارایی آنهاو همچنین اطلاعات مربوط به تامین ایمنی وسلامت آنها باشد.
6- گزارشگری مالی باید در بر دارنده اطلاعاتی در زمینه کوششهای واحد برای حفظ محیط زیست وسایر فعالیت های اجتماعی،فرهنگی باشد.
7- گزارشگری مالی بایدشامل توضیحات لازم در باره ،اطلاعات ارائه شده باشد تا استفاده کننده رادر درک اطلاعات کمک کند(ثقفی،1383،ص 17) .
2-1-8)امکان ارتفاءشیوه گزارشگری مالی در ایران
شاید برای حرفه حسابذاری در کشور ما مهم ترین سوالی که در مواجهه با این موج جدید استفاده از فن آوری روز برای گزارشگری مالی مطرح خواهد شد این باشد که تا جه اندازه امکانات و وضعیت موجود در ایران می تواند از این موج جدید استفبال کند یا به تعبیری آماده پذیرش آن است؟ پاسخ به این سوال از دو منظر قابل طرح است:
الف)از جنبه امکانات موجود1 ICT درکشور
برخورداری از امکانات فنآوری اطلاعات و ارتباطات در می‌یابیم که خوشبختانه به دلایل مختلف و از جمله ویژگی‌های ذاتی ICT ، کشور ما در حال حاضر دارای قابلیت‌های زیادی برای استفاده از دستاوردهای نوین فناوری اطلاعات است. اکثر محصولات جدید سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به سادگی در دسترس قرار می‌گیرد و قابل تهیه است. از این لحاظ نمی‌توان امکان استفاده از فناوری روز، لااقل در ارتباط با تجهیزات پردازش داده‌ها (اصلی و جانبی) را انکار کرد. اگر چه از نقطه‌نظر توسعه زیر ساخت‌های مخابراتی لازم برای توسعه شبکه‌های رایانه‌ای گسترده2 (WAN) هنوز راه نرفته زیادی باقی است، اما باور دستگاه‌های ذیربط به ضرورت تسریع این امر و افزایش سرعت عمل در این زمینه جای امیداوری است و در آینده نه چندان دوری می‌توان نتایج این پیشرفت‌ها را مورد استفاده عملی قرار داد. از سویی دیگر تدریجاً توجه جدی سازمانها به توسعه و نوسازی سامانه های اطلاعاتی، بستر لازم را برای کاربرد سامانه های یکپارچه درون سازمانی و شبکه‌های بین سازمانی پدیدآورده است. می‌توان امیدوار بود که اغلب شرکتها و سازمانهای مهم کشور باتخصیص بودجه و امکانات کافی برای این امر آمادگی لازم برای استفاده از موج جدید فنآوری را فراهم سازند.
ب- وضعیت موجود گزارشگری مالی
عدم تمایل شرکتها به گزارشگری مالی- عدم تمرین کافی در صحنه‌های رقابت واقعی اقتصادی، فعال نبودن بورس اوراق بهادر برای سالهای متمادی، وجود فرهنگ پنهان کاری سنتی، فقدان الزامات قانونی برای گزارشگری به جامعه و سایر موضوعات تاثیرگذار، سبب شده تا شرکتها اصولا تمایل چندانی به گزارشگری مالی نداشته و برای این وظیفه بسیار مهم که یکی از اهرم‌های تامین و تضمین حقوق طرف‌های ذینفع و به ویژه سرمایه‌گذاران و بستانکاران است ارزش چندانی قائل نباشند. این امر می‌تواند به صورت مانعی برای جستجوی شیوه‌های بهبود گزارشگری مالی و یا استقبال از هرگونه نوآوری در این زمینه باشدعدم اطمینان کافی به علت گزارشهای مالی به دلایل متعدد ، از جمله آنچه درباره عدم تمایل شرکت ها به افشای اطلاعات مالی در ایران گفته می شد، در میان دریافت کنندگان اطلاعات اطمینان کافی در مورد صحت و کفایت افشای گزارشهای مالی شرکت ها وجود ندارد. طبعاً شرایط خاص بازار سرمایه ایران و عدم کارایی آن نیز مزید بر علت شده و اغلب استفاده کنندگان از اطلاعات مالی را به طرف منابع غیر رسمی بجای گزارش های مالی منتشره سوق می دهد. ( عرب مازار یزدی ، 1380،ص 146)
2-1-9)تحولات اساسی در گزارشگری
با توجه به تحولات پدید آمده در عرصه‌های کسب و کار، نیازهای استفاده‌کنندگان از گزارشهای مالی تغییرات اساسی یافته و انتظارات جدیدی از سوی ذینفع‌های مختلف سازمان مطرح گردیده است. از طرفی رویدادهایی همانند رسوایی‌های مالی Enron، ضرورت بازنگری و بهبود شکل و محتوای گزارشها را در مرکز توجه محافل حسابداری جهان قرار داده است .
در پی این رخدادها و طرح ضرورت‌ها، پیشنهادات و ابتکارات گوناگونی از سوی مراجع و محافل حرفه‌ای حسابداری، نظیر ایفک، انجمن‌های حسابداری کشورهای پیشرفته، موسسات حسابرسی بزرگ و سایر نهادها مطرح شده که در قالب مدل و الگوی جدید گزارشگری منتشر گردیده است. مختصات اصلی گزارشگری نوین مورد توجه این گروه از پیشنهاد دهندگان طی نگاره زیر ارائه شده است. نکته حایز اهمیت این که تقریباً همه این مدل‌های ارائه شده به نوعی به اهمیت و ضرورت گنجاندن شاخص‌های غیرمالی در گزارشگری تأکید نموده‌اند. شاخص‌های غیرمالی که به صورت جامع توسط محققین دانشگاه هاروارد مورد بررسی قرار گرفته تحت عنوان روش ارزیابی متوازن مطرح گردیده و امروزه عملأ در بسیاری از شرکتها و سازمانهایی که جزء شرکتهای برگزیده قرار دارند به کار گرفته می‌شوند.( باباجانی، 1382،ص 8)
(1-1) مقایسه گزارشگری سنتی و گزارشگری نوین
گزارشگری سنتی |
گزارشگری نوین |
تمرکز به نیاز سهامدارن |
تمرکز به نیاز همه ذینفع ها |
گزارشهای paper- Based |
گزارشات web-Based |
اطلاعات استاندارد |
اطلاعات منطبق با نیاز |
اطلاعات در محدوده شرکت |
اطلاعات قابل دسترسی سریع قابل دستیابی به منابع مختلف |
گزارشگری دوره ی ( سالیانه) |
گزارشگری مستمر |
توزیع یکسویه اطلاعات |
تعامل اطلاعات |
محدود به صورت های مالی |
شاخص های مالی و غیر مالی |
تاکید بر عملکرد گذشته |
تاکید بر چشم اندازهای آتی |
( باباجانی، 1382،ص 8)
2-1-10)واحد گزارشگری مالی
واحد گزارشگری به واحدی اطلاق میشود که به منظور انتقال اطلاعات مالی و سایر اطلاعات مربوط به واحد گزارشگر، مبادرت به انتشار صورتهای مالی با مقاصد عمومی می‌نماید. با این ترتیب واحد گزارشگر باید از ویژگی‌های زیر برخوردار باشد:
الف- دارای مدیریتی است که وظیفه کنترل و استفاده از منابع، تولید محصول و نتایج آن، اجرای تمام یا قسمتی از بودجه را بر عهده داشته و پاسخگوی عملکرد واحد می‌باشد.
ب- گستره واحد گزارشگر به نحوی باشد که صورتهای مالی آن، حوزه عملیات و شرایط مالی آن را به صورت معنی داری معرفی نماید.
