فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده ........................................ 1
فصل اول_ کلیات تحقیق :
مقدمه......................................... 2
بیان موضوع.................................... 3
هدف و دلایل انتخاب............................. 4
اهمیت موضوع .................................. 5
فرضیه تحقیق .................................. 6
قلمرو تحقیق .................................. 8
متغیرهای تحقیق ............................... 9
جمع آوری اطلاعات ............................. 11
تعاریف و اصطلاحات............................ 12
فصل دوم _ مبانی نظری تحقیق :
مقدمه ....................................... 14
بخش اول _ مفهوم سود و اجزای صورت سود و زیان . 18
عنوان صفحه
سود حسابداری ................................ 18
نظریات پیرامون سود .......................... 19
سود تحققی و سود غیر تحققی ................... 21
مفهوم سود در گزارشگری مالی .................. 26
اهداف گزارشگری سود .......................... 28
نقاط قوت سود حسابداری ....................... 28
نقاط ضعف سود حسابداری ....................... 29
نقش صورتهای مالی در تحقق هدفهای حسابداری .... 30
صورت سود و زیان ............................. 31
ماهیت درآمد ................................. 31
اندازه گیری درآمد ........................... 32
تحقق درآمد .................................. 35
مقاطع زمانی شناسایی درآمد ................... 35
ماهیت هزینه ................................. 37
اندازه گیری هزینه ........................... 38
زمان وقوع هزینه ............................. 39
بخش دوم - مفهوم بازده سهام و انواع بازده سهام
بازده سرمایه گذاری .......................... 41
عوامل مؤثر بر بازدهی ........................ 43
بازارهای اوراق بهادار ....................... 45
کارایی بازار ................................ 45
سطوح کارایی بازار ........................... 46
استفاده کنندگان از صورتهای مالی ............. 48
بخش سوم - تغییرات اجزای صورت سود و زیان با بازده سهام
سود بعنوان وسیله ای برای پیش بینی ........... 49
بخش چهارم - مروری بر تحقیقات قبلی .......... 54
عنوان صفحه
فصل سوم – روش تحقیق
مقدمه ....................................... 63
اهداف تحقیق ................................. 63
روش تحقیق ................................... 64
فرضیه تحقیق ................................. 66
جامعه آماری ................................. 69
نمونه آماری ................................. 69
متغیرهای تحقیق .............................. 72
روش جمع آوری اطلاعات ......................... 72
روش آزمون فرضیات ............................ 73
محدودیتهای تحقیق ............................ 75
فصل چهارم - تجزیه و تحلیل داده ها
مقدمه ....................................... 76
روش تجزیه و تحلیل داده ها.................... 76
فرضیه های تحقیق ............................. 77
نتایج آزمون فرضیه ........................... 79
فصل پنجم - نتیجه گیری و پیشنهادات .......... 93
مقدمه ....................................... 93
پیشنهادات تحقیق ............................. 94
چکیده:
بورس اوراق
بهادار تهران به عنوان یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه در کشور ما، محل
تلاقی عرضه و تقاضای خریداران و فروشندگان سهام شرکت های پذیرفته شده در
بورس است. در این میان، سهامداران بالفعل و بالقوه برای اخذ تصمیمات منطقی و
مطمئن در مورد خرید، فروش و یا نگهداشت سهام مورد نظر خود به معیاری قابل
اتکا نیاز دارند تا بتوانند با استفاده از آن به مقایسه و ارزیابی سهام
شرکت ها بپردازند.
این تحقیق به
دنبال این است که با بررسی وجود ارتباط و یا عدم وجود ارتباط بین تغییرات
اقلام صورت سود و زیان با تغییرات بازده سهام شرکت ها، معیاری قابل اتکا
برای تصمیم گیری در اختیار سرمایه گذاران بازار سهام قرار دهد.
لذا فرضیه اصلی تحقیق به شکل زیر تدوین شده است:
بین تغییرات اقلام صورت سود و زیان با بازده سهام ارتباط معناداری وجود دارد.
برای جمع آوری
داده ها و اطلاعات مورد نیاز جهت محاسبه متغیرهای مستقل و وابسته، از
سالنامه ها و مجلات منتشره توسط سازمان بورس اوراق بهادار تهران،همچنین
گزارشات مجامع عمومی شرکت های پذیرفته در بورس استفاده شده است.
دوره زمانی
این تحقیق، دوره زمانی حد فاصل سال های 1379 تا 1383 می باشد. همچنین از
مجموع 295 شرکت فعال در بورس اوراق بهادار تهران (جامعه آماری تحقیق) در
سال های مذکور، تعداد 55 شرکت به عنوان نمونه انتخاب شده است و از اطلاعات
صورت سود زیان و بازده سهام آنها جهت آزمون فرضیه تحقیق استفاده شده است.
روش مورد استفاده در این تحقیق قیاسی – استقرایی بوده و جهت آزمون فرضیات از مدل رگرسیون دو متغیره و چند متغیره استفاده شده است.
بر اساس تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از آزمون داده ها، این نتیجه حاصل شد:
بین تغییرات صورت سود و زیان با بازده سهام، ارتباط معناداری وجود ندارد.
به عبارت دیگر فرضیه اصلی تحقیق رد شد.
لذا بر اساس
نتایج این تحقیق، نمی توان تغییرات صورت سود و زیان طی سنوات مختلف را به
عنوان معیاری قابل اتکا جهت تصمیم گیری سرمایه گذاران پیشنهاد نمود
بررسی رابطه اجزای صورت سود و زیان با بازده سهام در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
1 ـ1 ـ مقدمه :
سیستم اطلاعات
حسابداری امروزه نقش بسیار مهمی در گردش فعالیتهای سازمانها داشته و در
مجموعه محیط اقتصادی کشورها وظیفه با اهمیت دارند. بسیاری از تصمیم‌های
اقتصادی بر اساس اطلاعات حاصل از این سیستم‌ها اتخاذ می‌شود، سهم عمده‌ای
از مبادلات اوراق بهادار به خرید و فروش سهام شرکتها اختصاص دارد که آن نیز
به نوبه خود تحت تأثیر ارقام و اطلاعات سیستم‌های حسابداری است.
هر گونه تحقیق
در زمینه نحوة اثرگذاری اطلاعات حسابداری بر تصمیم‌های طیف وسیع
تصمیم‌گیرندگان ذینفع در شرکتها به درک بهتر از چگونگی نقش این اطلاعات و
ضرورت افشای آنها کمک می‌کند.
برای تشویق
افراد به سرمایه‌گذاری به ویژه در سهام شرکتها، می‌بایست بین بازدهی در یک
سرمایه‌گذاری تعادل ایجاد نموده لذا ایجاد محیطی مناسب برای
سرمایه‌گذاری‌های سالم جهت تقویت بازار سرمایه از مهمترین اقداماتی که
می‌تواند توسط دست‌اندرکاران اقتصادی کشور انجام شود. بورس اوراق بهادار
یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه است که در آن عرضه‌کنندگان و تقاضا‌کنندگان
سهام با یکدیگر روبه‌رو شده و سهولت مبادله دو گروه را به یکدیگر فراهم
می‌کند.
این تحقیق در
صدد آنست که ارتباط بین اجرای صورت سود و زیان با بازده سهام در شرکتهای
پذیرفته شده در بررسی اوراق بهادار تهران مورد بررسی و مطالعه قرار دهد
امید است نتایج تحقیق بتواند راهنمای عملی برای تصمیم‌گیرندگان از جمله
سرمایه‌گذاران قرار گیرد و راه‌گشاهی برای تحقیقات آتی باشد.
2 ـ1 ـ بیان موضوع :
سرمایه‌گذاران
هنگام سرمایه‌گذاری در سهام عادی باید بررسی‌های وسیعی را انجام دهند، به
عبارت دیگر آنها باید عوامل زیادی را هنگام سرمایه‌گذاری مد نظر قرار دهند
زیرا آنها نقدترین دارایی خود را به سهام عادی تبدیل می‌کنند. اگر
سرمایه‌گذاران بدون توجه به یک سری از عوامل اقدام به سرمایه‌گذاری نمایند،
نتایج مطلوبی عاید آنها نخواهد شد و این موضوع بیشتر در کشورهایی مطرح است
که بورس اوراق بهادار کارائی لازم وجود ندارد. در کشورهایی که بورس اوراق
بهادار کارائی دارد، احتیاج به بررسی‌های وسیع در مورد اوراق بهادار نیست
زیرا قیمت بازار سهام نزدیک به ارزش ذاتی (واقعی) آن اوراق است، به عبارت
بهتر قیمت بازار سهام، شاخص مناسبی از ارزش واقعی سهام است. بورس اوراق
بهادار تهران در حکم یک بازار متشکل تسهیلات لازم را برای خریداران و
فروشندگان سهام فراهم می‌نماید به نحوی که آنها بتوانند در هر زمان پول خود
را به اوراق بهادار یابالعکس تبدیل نماید. و همچنین این سازمان تحت شرایطی
زمینه تأمین منابع مالی شرکتهای پذیرفته شده در آن را فراهم می‌آورد. از
آنجا که بورس به عنوان سازمانی در جهت تجهیز پس‌اندازها و همچنین هدایت
پس‌اندازها به طرف سرمایه‌گذاری‌های مولد و مفید به حال جامعه و اقتصاد
کشور مطرح می‌باشد، مطالعه و تحقیق پیرامون این سازمان از اهمیت ویژ‌ه‌ای
برخوردار است.
در این تحقیق
ارتباط بین تغییرات اقلام صورت سود و زیان با تغییرات بازده سهام عادی
شرکتها پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را مورد بررسی قرار می‌دهد.
به عبارت دیگر در این تحقیق سعی می‌شود ارتباط بین متغیرهای «تغییرات
اقلام صورت سود و زیان» به عنوان متغییرهای مستقل و «تغییرات بازده سهام
عادی» به عنوان متغیر وابسته مشخص گردد. تا بتوان گفت که آیا متغییر وابسته
می‌تواند توسط متغییرهای مستقل توضیح داده شود؟
3 ـ1 ـ هدف و دلایل انتخاب موضوع :
در اولین
برنامة توسعه اقتصادی کشور که بعد از پایان جنگ تحمیلی به تصویب رسید، به
منظور کاستن از بار مالی دولت و افزایش کارایی بنگاه‌های بخش عمومی
تمهیداتی اندیشه شد و مقرر گردید که سهام شرکتها از طریق بورس به مردم
واگذار گردد. این تحقیق بدنبال این است که با تجزیه و تحلیل اطلاعات واقعی
مبادرت به استخراج معیارهایی نماید و از این طریق سرمایه‌گذاران را قادر
نماید تا سهام شرکتهای مختلف را با یکدیگر مقایسه کرده و سهام مورد نظرشان
را با اطمینان بیشتری انتخاب نماید و این امر به حضور سرمایه‌گذاران به
عنوان اصلی‌ترین ارکان بورس کمک خواهد کرد.
ارزیابی مفید
بودن سود و جزئیات آن که محصول اولیه مقررات افشای مالی است به طور آشکار
اهمیت قابل توجهی دارد. چنانچه تغییر در قیمت و بازده سهام فراهم کننده
شواهدی دربارة سود باشد، پس واضح است که متغییر بیشتر، متضمن قوائد بیشتری
خواهد بود. لذا میزان فوائد سود حسابداری را می‌توان از برآورد ارتباط
مابین بازده سهام و سود استنتاج کرد. در واقع اگر سود و جزئیات آن پیش‌بینی
بازده سهام را تسهیل نماید، حوزه ارتباط اجزای سود و بازده واقعی می‌تواند
معیار با اهمیتی از فواید سود باشد. در صورت وجود چنین ارتباطی می‌توان با
اطلاع از وضعیت سودهای آتی شرکتها و در نتیجه پیش‌بینی رفتار قیمت سهام
آنها، سرمایه گذاران می توانند اقدام به خرید و فروش سهام نمایند. به
عبارت دیگر، پیش‌بینی می‌شود که در صورت وجود ارتباط بین بازده و اجزای سود
در بورس اوراق بهادار می‌توان الگویی جهت انتخاب سهام ارائه کرد.
در این تحقیق
ارتباط بین اقلام یکی از صورتهای مالی اساسی (صورت سود و زیان) و تغییرات
بازده سهام مورد آزمون و تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد تا بتوان بیان نمود که
آیا ارتباط منطقی بین این متغییرها وجود دارد یا خیر؟
4 ـ1 ـ اهمیت موضوع تحقیق:
از آنجایی که
سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه دارای نقش محوری و حیاتی هستند، لازم است
موجباتی فراهم آوریم که آنان به سرمایه‌گذاری در سهام ترغیب شوند و از طرف
دیگر سرمایه‌گذاران جزء بتوانند ثروت خود را حفظ کنند. هدف سرمایه‌گذاران
از سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مالی از جمله خریداران سهام عادی عموماً در
بازار سرمایه، کسب بازده مورد انتظار از سرمایه‌گذاری خودشان است. خریداران
سهام عادی از روش‌های مختلفی خواهان تامین نرخ بازده مورد توقع خود هستند.
با توجه به اینکه چهار نوع بازدهی سهام عادی شامل افزایش قیمت سهام، سهام
جایزه، سود نقدی و حق تقدم در خرید سهام جدید می‌باشد.
هر
سرمایه‌گذار ممکن است با توجه به روحیات و نیازهای خود به یک یا چند نوع
بازدهی سهام توجه بیشتری داشته باشد. به عنوان مثال افراد بازنشسته بیشتر
به سود نقدی تا افزایش قیمت یا سهام جایزه توجه دارند. اما افرادی که
ریسک‌پذیر هستند و یا عمده در آمد آنها از سایر منابع و روشها تامین
می‌شود، ممکن است به افزایش قیمت سهام و یا سهام جایزه علاقه و توجه بیشتری
داشته باشند. زمانی که فردی تصمیم به سرمایه‌گذاری در سهام می‌گیرد، اولین
موضوعی که با آن مواجه می‌شود، انتخاب سهم مورد نظر است. در بورس اوراق
بهادار تهران به خصوص سرمایه گذاران جزء بیشتر بر اساس اطلاعات غیر رسمی و
غیر صحیح مبادرت به اخذ تصمیم می‌نمایند که این موضوع منجر به زیان آنان و
در نهایت دلسردی و خروج از بازار سرمایه می‌گردد، لذا متولیان بورس
می‌بایست بوسیله ابزارهایی نظیر صندوق حمایت سهام، سقف قیمت و غیره از حقوق
سهامداران به خصوص سهامداران جزء حمایت نمایند و در زمینه اطلاع‌رسانی نیز
باید اطلاعات صحیح و به موقع در اختیار سرمایه‌گذاران قرار گیرد.
لذا لازم است
که به وسیله تحقیقات، معیارهایی فراهم شود که سرمایه‌گذاران بتوانند با
استفاده از آنها با دقت و سرعت مبادرت به تصمیم‌گیری و انتخاب سهام شرکت
مورد نظرشان نمایند.
5 ـ1 ـ فرضیه تحقیق:
با توجه به
موضوع و هدف تحقیق بررسی می‌نمائیم که آیا بین متغییرهای تغییرات اقلام
صورت سود و زیان (متغییر مستقل) و تغییرات بازده سهام (متغییر وابسته) در
شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ارتباط و همبستگی وجود
دارد یا خیر؟ به همین منظور آزمون فرضیه‌های ذیل را عملی می‌کنیم:
فرضیه اول:
H0 : بین تغییرات فروش و تغییرات بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران ارتباطی وجود ندارد.
H1 : بین تغییرات فروش و تغییرات بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران ارتباطی وجود دارد.
فرضیه دوم:
H0: بین تغییرات بهای تمام شده کالای فروش رفته و تغییرات بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بررسی تهران ارتباطی وجود ندارد.
H1: بین تغییرات بهای تمام شده کالای فروش رفته و تغییرات بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بررسی تهران ارتباطی وجود ندارد.
فرضیه سوم:
H0: بین تغییرات هزینه‌های عملیاتی و تغییرات بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران ارتباطی وجود ندارد.
H1: بین تغییرات هزینه عملیاتی و تغییرات بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران ارتباطی وجود دارد.
فرضیه چهارم:
H0: بین تغییرات هزینه‌های مالی و تغییرات بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران ارتباطی وجود ندارد.
H1: بین تغییرات هزینه‌های مالی و تغییرات بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران ارتباطی وجود دارد.
فرضیه پنجم:H0: بین تغییرات سایر هزینه و تغییرات بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران ارتباطی وجود ندارد.
H1: بین تغییرات سایر هزینه‌ها و تغییرات بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران ارتباطی وجود دارد.
فرضیه ششم:
H0: بین تغییرات سایر درآمدها و تغییرات بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران ارتباطی وجود ندارد.
H1: بین تغییرات سایر درآمدها و تغییرات بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران ارتباطی وجود دارد.
فرضیه هفتم:
H0: بین تغییرات سود خالص و تغییرات بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران ارتباطی وجود ندارد.
H1: بین تغییرات سود خالص و تغییرات بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران ارتباطی وجود دارد.
علاوه بر
فرضیات فوق‌الذکر ارتباط بین کلیه متغیرهای مستقل (تغییرات اقلام صورت سود و
زیان) و متغیر وابسته (تغییرات بازده سهام) مورد بررسی و آزمون قرار
می‌دهیم و فرضیه زیر را مورد آزمون قرار می‌دهیم.
فرضیه هشتم:
H0:
بین تغییرات اقلام صورت سود و زیان (فروش، بهای‌تمام شده کالای فروش رفته،
هزینه عملیاتی، هزینه مالی، سایر هزینه‌ها ، سایر درآمدها ، سود خالص) و
تغییرات بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران ارتباطی وجود ندارد.
H1:
بین تغییرات اقلام صورت سود و زیان (فروش، بهای‌تمام شده کالای فروش رفته،
هزینه عملیاتی، هزینه مالی، سایر هزینه‌ها ، سایر درآمدها ، سود خالص) و
تغییرات بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران ارتباطی وجود دارد.
6 ـ1 ـ قلمرو تحقیق:
هر تحقیق باید
دامنه مشخصی و تعریف شده‌ای داشته باشد تا محقق در تمامی مراحل تحقیق
احاطه کافی بر تحقیق داشته باشد و بتواند نتایج حاصل از نمونه را به جامعه
تعمیم دهد.
قلمرو مکانی تحقیق: قلمرو مکانی تحقیق، شرکتهای سهامی عام پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است.
قلمرو زمانی تحقیق: قلمرو تحقیق زمانی از سال 1379 تا پایان سال 1383 را دربرمی‌گیرد.
قلمرو موضوعی
تحقیق: این تحقیق به بررسی و آزمون ارتباط بین تغییرات اقلام صورت سود و
زیان و تغییرات بازده سهام در شرکتهای پذیرفته در بورس اوراق بهادار تهران
می‌پردازد
7 ـ1 ـ متغیرهای تحقیق:
هر تحقیق
دارای تعدادی متغیر وابسته و مستقل می‌باشد. در تحقیق حاضر متغیرهای مستقل
شامل تغییرات فروش، تغییرات بهای تمام شده کالای فروش رفته، تغییرات
هزینه‌های عملیاتی، تغییرات هزینه‌های مالی، تغییرات سایر درآمدها، تغییرات
سایر هزینه‌ها و تغییرات سود خالص شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران بوده
و متغیر وابسته تحقیق تغییرات بازده سهام شرکتهای مزبور می‌باشد.
چون مقدار
متغیر وابسته (تغییرات بازدة سهام) که در انتشارات مختلف بورس تهران به
صراحت ذکر نشده است با استفاده از فرمولهایش مقدار این متغیرها را نیز
محاسبه می‌کنیم.1
بازده عبارت
است از نسبت کل عایدی (ضرر) حاصل از سرمایه‌گذاری در یک دورة معین به
سرمایه‌ای که برای بدست آوردن این فایده در ابتدای دورة کسب عایدی، مصرف
گردیده است. بازده شامل تغییر در اصل سرمایه (قیمت سهام) و سود نقدی
دریافتی (DPS)2 می‌باشد.
برای محاسبة
بازدة سهام شرکتهای مورد بررسی در این تحقیق، فاکتورهای افزایش سرمایه،
منبع افزایش سرمایه و زمان افزایش سرمایه بایستی مد نظر قرار گیرد. برای
محاسبة بازده با توجه به فاکتورهای فوق از فرمولهای زیر استفاده شود:
1 ـ شرکت افزایش سرمایه نداده باشد:
در این صورت:
که در آن:
R: بازدة سهام شرکت
: قیمت بازار سهام شرکت در پایان دوره
: قیمت بازار سهام شرکت در ابتدای دوره
D : سود نقدی تعلق گرفته به هر سهم شرکت
2 ـ افزایش سرمایة شرکت از محل اندوخته‌ها
در اینصورت با توجه به زمان افزایش سرمایه دو حالت ممکن اتفاق بیفتد:
حالت اول ـ افزایش سرمایه قبل از مجمع عمومی عادی باشد در اینصورت:
: درصد افزایش سرمایه
حالت دوم: افزایبش سرمایه بعد از مجمع عمومی عادی باشد در اینصورت:
3 ـ افزایش سرمایه شرکت از محل مطالبات و آوردة نقدیبا توجه به زمان افزایش سرمایه مانند مورد 2 ، حالتهای زیر را داریم:
حالت اول ـ افزایش سرمایه قبل از مجمع عمومی عادی باشد:
1000 : ارزش اسمی (بهای پذیره نویسی) هر سهم
حالت دوم ـ افزایش سرمایه بعد از مجمع عمومی عادی باشد:
4 ـ افزایش سرمایه از محل اندوخته‌ها، مطالبات و آورده نقدیدر این مورد نیز دو حالت ممکن اتفاق بیفتد:
حالت اول ـ افزایش سرمایه قبل از مجمع عمومی عادی باشد.
که در آن :
: درصد افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی
: درصد افزایش سرمایه از محل اندوخته‌ها
حالت دوم ـ افزایش سرمایه بعد از مجمع عمومی عادی باشد:
پس از محاسبه
بازده سهام هر شرکت مورد بررسی، از مقدار بازده هر سهم در یکسال مقدار
بازده همان سهم در سال ماقبل را کسر می‌نماییم و بر مقدار بازده سهم در سال
ماقبل تقسیم می‌نماییم تا درصد تغییرات بازده سهم (متغیر وابسته) بدست
آید:
که در آن
: درصد تغییرات بازده سهام شرکت
: بازده سهام شرکت در سال اول
: بازده سهام شرکت در سال صفر (سال پایه)
8 ـ1 ـ جمع‌آوری اطلاعات:
اطلاعات مورد
نیاز جهت محاسبه متغیرهای این تحقیق از طریق مجلات و سالنامه‌های انتشارات
سازمان بورس اوراق بهادار تهران، گزارشات مجامع عمومی عادی و فوق‌العاده
شرکتهایپذیرفته شده در بورس تهران جمع آوری شده است.
ادبیات تحقیق
که موضوع فصل دوم این پایان نامه می‌باشد، از طریق مطالعات کتابخانه‌ای
جمع‌آوری شده است. در تحریر ادبیات تحقیق از کتابها، پایان نامه‌ها، مجلات
داخلی و خارجی که مربوط به موضوع تحقیق بودهاستفاده شده است.
9 ـ1 ـ تعاریف عملیاتی
بازده :
بازده عبارتست
از نسبت کل عایدی (ضرر) حاصل از سرمایه‌گذاری در یک دوره معین به
سرمایه‌ای که برای بدست آوردن این عایدی در ابتدا دوره، مصرف گردیده است.
بازده سهام شامل تغییر در اصل سرمایه (تغییر قیمت سهام) و سود نقدی دریافتی
می‌باشد
فروش :
عبارت است از
جریان ورود دارائیها یا سایر موارد افزایش دارائیهای یک واحد تجاری و یا
تصفیه بدهیهای آن طی یک دوره مالی که ناشی از تحویل کالا، ساخت دارائی برای
مشتریان، ارائه خدمات یا سایر فعالیتهای انتفاعی است در اجرای عملیات
اصلی و مستمر واحد تجاری باشد.
هزینه:
عبارت است از
جریان خروج دارائیها و یا سایر موارد استفاده دارائیها یا ایجاد بدهیها طی
یک دوره که به منظور تولید و تحویل کالا، ارائه خدمات یا انجام سایر
فعالیت‌ها در اجرای عملیات اصلی و مستمر واحد تجاری باشد.
سود (یا زیان) خالص:
عبارت است از
مازاد (یا کمبود) درآمدها نسبت به هزینه‌ها برای یک دوره حسابداری معین که
معرف افزایش (یا کاهش) خالص در حقوق صاحبان سهام و ناشی از فعالیتهای
انتفاعی مستمر واحد تجاری و عملیات فرعی، رویدادهای تصادفی و سایر عملیات،
رویدادها و شرایط مؤثر بر واحد تجاری است که طبق اصول پذیرفته شده حسابداری
شناسایی و اندازه‌گیری می‌شود.
هزینه عملیاتی:
عبارتست از
کاهش در حقوق صاحبان سهام ، به جز موارد مرتبط با آورده صاحبان سهام، که از
فعالیتهای اصلی و مستمر واحد تجاری ناشی شده باشد، در واقع هزینه های
عملیاتی شامل هزینه های فروش ، اداری و عمومی می باشد.
هزینه مالی:
عبارتست از سود تضمین شده، کار مزد و سایر مخارجی که واحد تجاری برای تامین منابع مالی متحمل می شود.
سایر درآمدها:
عبارتست از افزایش در خالص دارایی ها که از معاملات جانبی یا اتفاقی (به جزء مبادلات سرمایه ای و درآمد فروش) حاصل شده باشد.
مقدمه:
اصولا
سرمایه‌گذاران باید بررسی‌های وسیعی در مورد خرید یا فروش سهام عادی انجام
دهند بعبارت دیگر آنها باید عوامل زیادی را در هنگام سرمایه‌گذاری مد نظر
قرار دهند؛ زیرا آنها نقدترین دارایی خود را به سهام تبدیل می‌نمایند. اگر
آنها بدون توجه به یکسری عوامل، اقدام به سرمایه‌گذاری نمایند، نتایج
مطلوبی از سرمایه‌گذاری عاید آنها نخواهد شد. این موضوع بیشتر در کشورهایی
مطرح است که بازار اوراق بهادار (بورس) کارایی ندارد. در کشورهایی که بورس
اوراق بهادار کارایی دارند، احتیاج به بورسهای وسیع در مورد اوراق بهادار
نیست زیرا قیمت بازار سهام نزدیک به ارزش ذاتی (واقعی) آن است. به عبارت
بهتر قیمت بازار اوراق بهادار شاخص مناسبی از ارزش واقعی اوراق بهادار است.1
در کشورهای
پیشرفته صنعتی تحقیقات بسیاری در مورد فرایند تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران در
اوراق بهادار صورت گرفته است. در این کشورها به سرمایه‌گذار به عنوان یکی
از اجزای مهم بورس نگریسته می‌شود. در کشورها نیز سرمایه‌گذاران نقش بسزایی
در رونق بورس دارند. در راستای خصوصی سازی اقتصاد و واگذاری سهام شرکتهای
دولتی؛ دست اندرکاران باید شناخت دقیقی نسبت به سرمایه‌گذاران داشته باشند.
در اکثر بورسهای دنیا اوراق بهادار متنوعی برای سرمایه‌گذاری عرضه می‌گردد
ولی در حال حاضر در بورس اوراق بهادار تهران فقط سهام عادی خرید و فروش
می‌شود. بنابراین در اینجا طریقه انتخاب سهام عادی توسط سرمایه‌گذاران
مدنظر است. در موقع انتخاب سهام، مهمترین موضوع برای فرد سرمایه‌گذار این
است که چه مبلغی برای هر سهم عادی پرداخت نماید. تعیین دقیق مبلغ پرداختی
برای هر سهم احتیاج به تجزیه و تحلیل‌های وسیعی دارد. هدف اصلی از تجزیه و
تحلیل سرمایه گذاری، محاسبه ارزش فعلی عایدات آتی هر سهم است. در بورسهای
کارا، تعیین ارزش واقعی هر سهم (ارزش فعلی عایدات آتی) به راحتی امکان پذیر
است. در بازار کالا، سرمایه، تمام اطلاعات مربوط به اوراق بهادار در قیمت
بازار این اوراق منعکس است و هر اطلاعات جدیدی که به بازار می‌آید سریعاً
قیمت اوراق بهادار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این بازارها امکان دستیابی
به بازده غیر عادی وجود ندارد و بازده سرمایه‌گذاری متناسب با ریسک مربوط
به آن است. [1]
انتخاب سهام
در بازار کارا بسیار آسان است. زیرا قیمت سهام نوسان بسیار ناچیزی با ارزش
ذاتی آن دارد. در این بازار با توجه به روحیات سرمایه‌گذار نسبت به
ریسک‌پذیری آن، سهام انتخاب می‌گردد. سرمایه گذار این اطمینان خاطر را دارد
که برای سهام خریداری شده بیشتر از قیمت واقعی آن مبلغی پرداخت ننموده
است. بنابراین ضرورتی برای انجام تجزیه و تحلیل اساسی احساس نمی‌شود، قبول
برخی از صاحبنظران، در بازار کارا بهترین شکل انتخاب سهام به صورت تصادفی
است.
در کشورهایی
همچون ایران که بازار سرمایه کارایی لازم را ندارد، قیمت بازار اوراق
بهادار با قیمت واقعی آن تفاوت قابل ملاحظه‌ای دارد. بنابراین شخص
سرمایه‌گذار باید تجزیه و تحلیل‌های وسیعی جهت خرید سهام مورد نظر خود
انجام دهد. سرمایه‌گذار پس از انتخاب صنعت ( با صنایع با رشد بالا ) باید
شرکت یا شرکتهایی را در صنعت انتخاب نماید که نسبت به دریافت سود سهام و
افزایش قیمت سهام آن در آینده مطمئن باشند. برآورد کمیت و کیفیت سود آینده
عامل مهمی در موفقیت یا عدم موفقیت سرمایه‌گذاری است.
سرمایه‌گذار
باید موقعیت رقابتی شرکت را بررسی نماید، زیرا اولین متغیری که کمیت سود
آینده را تحت تاثیر قرار می‌دهد موقعیت رقابتی شرکت است. موقعیت رقابتی
شرکت با معیارهایی از قبیل میزان فروش، درآمد سالانه رشد فروش، ثبات درآمد
فروش و تنوع محصولات سنجیده می‌شود. سرمایه‌گذار با انتخاب شرکتهای بزرگ و
رهبر در صنعت می‌تواند ریسک تجاری (فعالیت) را به میزان قابل ملاحظه‌ای
کاهش دهد چون این شرکتها توانایی مقاومت در مقابل سیاستهای سایر شرکتهای
رقیب را دارند.
مفهوم بازده و انواع بازده سهام
بازده سرمایه‌گذاری:
بازده عبارتست
از نسبت کل عایدی (ضرر) حاصل از سرمایه‌گذاری در یک دوره معین به
سرمایه‌ای که برای بدست آوردن این عایدی در ابتدا دوره، مصرف گردیده است.
بازده سهام شامل تغییر در اصل سرمایه (تغییر قیمت سهام) و سود نقدی دریافتی
می‌باشد. برای محاسبه نرخ بازده سهام عادی قیمت سهام عادی را در آخر سال
از قیمت آن در اول همان سال کسر و سپس سود سهام دریافتی را به آن اضافه
می‌کنیم آنگاه حاصل را بر قیمت همان سهم در اول دوره تقسیم می‌کنیم.
برای محاسبة
بازدة سهام شرکتهای مورد بررسی در این تحقیق، فاکتورهای افزایش سرمایه،
منبع افزایش سرمایه و زمان افزایش سرمایه بایستی مد نظر قرار گیرد. برای
محاسبة بازده با توجه به فاکتورهای فوق از فرمولهای زیر استفاده شود:
1 ـ شرکت افزایش سرمایه نداده باشد:
در این صورت:
که در آن:
R: بازدة سهام شرکت
: قیمت بازار سهام شرکت در پایان دوره
: قیمت بازار سهام شرکت در ابتدای دوره
D : سود نقدی تعلق گرفته به هر سهم شرکت
2 ـ افزایش سرمایة شرکت از محل اندوخته‌ها
در اینصورت با توجه به زمان افزایش سرمایه دو حالت ممکن اتفاق بیفتد:
حالت اول ـ افزایش سرمایه قبل از مجمع عمومی عادی باشد در اینصورت:
: درصد افزایش سرمایه
حالت دوم: افزایبش سرمایه بعد از مجمع عمومی عادی باشد در اینصورت:
3 ـ افزایش سرمایه شرکت از محل مطالبات و آوردة نقدیبا توجه به زمان افزایش سرمایه مانند مورد 2 ، حالتهای زیر را داریم:
حالت اول ـ افزایش سرمایه قبل از مجمع عمومی عادی باشد:
1000 : ارزش اسمی (بهای پذیره نویسی) هر سهم
حالت دوم ـ افزایش سرمایه بعد از مجمع عمومی عادی باشد:
4 ـ افزایش سرمایه از محل اندوخته‌ها، مطالبات و آورده نقدیدر این مورد نیز دو حالت ممکن اتفاق بیفتد:
حالت اول ـ افزایش سرمایه قبل از مجمع عمومی عادی باشد.
که در آن :
: درصد افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی
: درصد افزایش سرمایه از محل اندوخته‌ها
حالت دوم ـ افزایش سرمایه بعد از مجمع عمومی عادی باشد:
پس از محاسبه
بازده سهام هر شرکت مورد بررسی، از مقدار بازده هر سهم در یکسال مقدار
بازده همان سهم در سال ماقبل را کسر می‌نماییم و بر مقدار بازده سهم در سال
ماقبل تقسیم می‌نماییم تا درصد تغییرات بازده سهم (متغیر وابسته) بدست
آید:
که در آن
: درصد تغییرات بازده سهام شرکت
: بازده سهام شرکت در سال اول
: بازده سهام شرکت در سال صفر (سال پایه)
عوامل مؤثر بر بازدهی:
سرمایه‌گذاری
در سهام تابع عوامل میزان بازدهی و مقایسه سایر دارایی‌ها می‌باشند. بازدهی
سهام می‌تواند به عوامل متعددی بستگی داشته باشد. بطورکلی این عوامل را
می‌توانیم به دوگروه کلی تقسیم کنید. گروه اول، عواملی را در برمی‌گیرد که
سود نقدی و مزایای پرداختی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برخی از این عوامل که
سود نقدی را تحت تأثیر قرار می‌دهند بشرح زیر هستند:
اندازه شرکت
نیز از جمله عوامل دیگری است که توجه متخصصین را به خود جلب کرده است، از
آنجایی که شرکتهای بزرگ به منابع مالی ارزان‌تری دسترسی دارند از کارآیی و
سوددهی بیشتری برخوردار هستند. گروه دوم که نرخ بازدهی را تحت تأثیر قرار
می‌دهد، شامل عواملی است که برقیمت سهام مؤثر هستند. نرخ بازدهی سهام،
علاوه بر سود و مزایا پرداختی، تحت تأثیر قیمت سهام نیز می‌باشد. قیمت سهام
نیز تابع عوامل متعددی است برخی از این عوامل، بطور مختصر ذیلاً ارائه شده
است:
ـ روند آینده
اقتصادی (انتظارات سهامداران) قیمت سهام را مستقیماً تحت تأثیر قرار
می‌دهد. چنانچه سهامداران نسبت به تحولات آتی اقتصادی (خوش‌بین) باشند،
تقاضای خرید سهام خود را افزایش می‌دهند که تقاضای بیشتر برای خرید سهام،
موجبات افزایش قیمت سهام را فراهم می‌سازد و برعکس.
ـ کیفیت ترکیب
سهامداران نیز از جمله عواملی است که قیمت سهام را تحت تأثیر خود قرار
می‌دهد. بسته به اینکه اکثریت سهامداران بازار سهام، کدامیک از گروه‌های
سرمایه‌گذاران کم تحرک، سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و سفته بازان باشند تغییرات
قیمت سهام متفاوت خواهد بود.
ـ قابلیت
نقدپذیری سهام، نرخ تورم، چگونگی توزیع درآمد. نحوه قیمت‌گذاری سهام و
میزان عرضه سهام که تحت تأثیر عوامل اقتصادی و غیراقتصادی است، قیمت سهام
را متأثر می‌سازد.
ـ از عوامل
دیگری که سود و مزایای پرداختی و قیمت سهام را تحت تأثیر قرار می‌دهد،
می‌توان به عوامل فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، فنی و تکنولوژیک اشاره نمود.
فهرست منابع فارسی
1- بلکویی، احمد ریاحی (1381)؛ « تئوری حسابداری»، ترجمه علی پارسائیان، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی- فصل دوازدهم .
2- بابائیان ـ
علی، «بررسی تحلیلی ارتباط بین تغییرات اقلام ترازنامه با تغییرات بازده
سهام در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» پایان‌نامه
کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اداری، دانشگاه شهید بهشتی تهران، 1379.
3- ثقفی ـ علی، «مبانی نظری استانداردهای حسابداری برای واحدهای انتفاعی» فصلنامه بررسی حسابداری شماره 1، تابستان 71.
4- جهانخانی ـ علی و پارسائیان ـ علی، «مدیریت سرمایه‌گذاری و ارزیابی اوراق بهادار» انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، 1374.
5- جهانخانی ـ علی و عبدالله زاده ـ فرهاد، «نقدی بر چگونگی قیمت‌گذاری سهام در بورس اوراق بهادار تهران»، تحقیقات مالی، شماره 1.
6- جهانخانی ـ
علی، حدادی ـ مهدی، «بررسی نحوه تصمیم‌گیری خریداران سهام عادی در بورس
اوراق بهادار تهران»، مجموعه مقالات نخستین سمینار مدیریت مالی ایران،
دانشکده علوم اداری، دانشگاه شهید بهشتی، 1375.
7- حسامی ـ
علی، «بررسی تحلیلی ارتباط بین سود حساباری و بازده سهام در شرکتهای
پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد،
دانشکده علوم اداری، دانشگاه شهید بهشتی، 1378.
8- سالنامه 1383 سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران.
9- سینائی ـ
حسنعلی، «بررسی پیرامون سهام جایزه و تجزیه سهام در بورس اوراق بهادار
تهران» رساله دکتری مدیریت، دانشکده حسابداری و مدیریت، دانشگاه تهران،
1372.
10- عطائی ـ
محمد، «بررسی بازدهی شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران و ارزیابی رابطه آن
با فعالیت و سطح قیمت سهام» پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
11- کرینجر ـ بدهازور، سرایی ـ حسین، «رگرسیون چند متغیری در پژوهش رفتاری» جلد اول، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول، 1366.
12- نوروش، ایرج، عباس، وفادار، «بررسی سودمندی اطلاعات حسابداری در ارزیابی ریسک بازار شرکتها در ایران» مجله حسابدار، سال چهاردهم.
13- هومن ـ حیدرعلی، «پایه‌های روش تحقیق در علوم رفتاری»، چاپ سوم، 1370.
14- وفا پور- سعید، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حسابداری ، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران ،بهار 1382.
فهرست منابع انگلیسی
-
Belkaouri,Ahmed, “Accounting Theory”, H.B., Jaranovich, 1985.
-
Board J.I. G. and J. F.S Day, “The Information content of cash flow figures “accounting and business research, (vol. 20 1989)
-
Ball, R.j. and p.Brown,”An Empirical Evalution Of accounting Numbers”,journal Of accounting Rresearch, no.6, Auturn 1968.
-
Domin Dale
Louis, “ Relation among dividens, earning and investment”, for the
degree of P.H.D, university of minnosota, (August 1987).
-
Faster, G.
“Quarterly accounting data: time – series properties and predictive
ability results”, Accounting Review, (Jonuary 1977), P.P. 1-21.
-
Hendriksen, Eldons. and Michael F. Van Berdm, “Accounting Theory” 1989, 1992.
-
Jennings, Ross –“A Note Interpreting Incremental Information Content “Accounting Review”. October 1990.
-
Lipe, R. “The
Information Contained Contained in the Components of Earnings Journal
of Accounting Research 24, 1986 Niederhoffer, Victor and Pattic K.J.
Regan,”earning chang es analyst forecasis . and stock price”, financial
analysts journal, No 3,1972,p.p.65-71.
-
Niederhoffer,
Victor and Pattic K.J. Regan,”earning chang es analyst forecasis .and
stock price”,financial analysts journal,No 3,1972,p.p.65-71.
-
Ohlson, James
A. & Stephen H. Penman , “Disaggregated Accounting data as
Explanators for variable returns “, Journal of Accounting , Auditing
& Finance , 1992 . PP . 533 – 573.
-
Patel J. M.
and R. Kaplan, “The Information content of cash flow data relative to
annual earning”, unpublished working paper. Palo Alto calif: Stanford
university, (Augest 1977).
-
Russel, j. Fuller & jams , L.Fuller “Modern investments and security Anolysis” MC. Graw , Hill 1995, P:96
Abstract:
Tehran stock
exchange organization as one of the constituents of capital market in
our country is the cross-section of offers and demands of purchasers and
sellers of the share of the companies accepted in that organization. In
this midst, practical and potential shareholders require reliable
criterion for sale, purchase or maintenance of their intended shares, so
as to compare and evaluate the shares of the companies.
This
research, intends to find a reliable criterion for such decisions by
revising the existence or non-existence of any related between the
changes in the items income statement with share return of the
companies. Therefore, main hypothesis of this research has been compiled
as blow:
There is a significant relation between the changes in the items income statements with share return.
For
collecting data and information required for the calculation of
independent and dependent variables the magazines and periodicals
published by Tehran stock exchange organization as well as the reports
of general meetings of the companies accepted in stock exchange
organization have been used.
Time period
of this research between 2000 - 2004. also statistical society of this
research has been formed by 55 companies having been elected from among
295 active companies of stock exchange organization within the
above-said period of time. The information income statements of the said
companies as well as the return of their share have been used for
testing the hypothesis of this research.
The method of
this research is comparative – inductive and double/multi variable
regression model has been used for testing the hypothesis.
The analysis of the results of data test led the following:
There is no significant relation between the change in the items income statement with share return.
In other
words, main hypothesis is rejected. Henceforth, according to the results
of this research, the changes in the item of income statement may not
be proposed as a reliable criterion for investors decisions.
