معادله حسابداری
دارائی ها:
|
منابع اقتصادی متعلق به یک واحد اقتصادی که انتظار می رود در آینده منفعتی را برای واحد اقتصادی ایجاد نماید، دارائی گویند.
دارائی های واحد اقتصادی = حقوق مالی اشخاص نسبت به دارائی های واحد اقتصادی
|
حقوق مالی اشخاص:
|
حقوق مالی اشخاص نسبت به دارائی های واحد اقتصادی شامل حقوق مالی مالک و حقوق مالی طلبکاران است.
|
بدهی:
|
حقوق مالی اشخاص غیر از مالک نسبت به دارائی های یک واحد اقتصادی را بدهی گویند.
|
سرمایه:
|
حق یا ادعای مالک یا مالکین نسبت به دارائی های یک واحد اقتصادی را، سرمایه گویند.
معادله حسابداری
دارائی = بدهی + سرمایه
|
انواع دارائی ها:
|
۱- نقد و بانک: از مهم ترین دارائی های واحد اقتصادی که برای خرید کالاها و پرداخت بدهی ها مورد استفاده قرار می گیرد.
۲- حساب های دریافتنی: واحدهای اقتصادی در قبال ارائه یا فروش دارائی به
طور نسیه، از دیگران طلبکار می شوند. این قبیل دارائی ها را حساب های
دریافتنی گویند.
۳- ملزومات: شامل کالاها و اجناسی است که در جریان فعالیت های واحد اقتصادی خریداری و به مصرف می رسد.
|
انواع بدهی ها:
|
۱- حساب های پرداختی: این نوع بدهی در ازای خرید نسیه دارائی یا خدمات از دیگران ایجاد می شود.
۲- وام پرداختی: این نوع بدهی در ازای دریافت وام از مؤسسات اعتباری نظیر بانکها ایجاد می شود.
|
اهمیت معادله حسابداری
|
حسابداران برای اینکه رویدادهای مالی مربوط به یک واحد اقتصادی را ثبت و سپس اطلاعات حسابداری را به طور مناسب گزارش کنند؛ باید:
۱- رویدادهای مالی مؤثر بر واحد اقتصادی را شناسائی کنند.
۲- میزان تأثیر هر رویداد مالی را بر اجزای معادله حسابداری ارزیابی و اندازه گیری نمایند.
مثال ۱: رویداد مالی زیر در تعمیرگاه تلویزیون ماهر طی دو ماهه ابتدای سال
1371 انجام شده است .آقای ماهر در فروردین ماه سال ۱۳۷۱ تصمیم به تأسیس
تعمیرگاه تلویزیون گرفت. ابتدا اقدام به دریافت پروانه کسب کرده، سپس در ۱٥
فروردین در بانک، حساب جاری را به نام تعمیرگاه ماهر افتتاح می کند و مبلغ
30000000 ریال به عنوان سرمایه تعمیرگاه به آن حساب واریز می نماد.
|
تجزیه و تحلیل:
|
با تأسیس
تعمیرگاه تلویزیون ماهر، یک واحد اقتصادی که به آقای ماهر، تعلق دارد با
شخصیت حسابداری مستقل از آقای ماهر ایجاد می شود و با افتتاح حساب جاری و
واریز 30000000 ریال به این حساب، تعمیرگاه ماهر صاحب یک قلم دارائی به نام
نقد و بانک می باشد.
|
ترازنامه:
|
صورتحسابی است
که دارائی ها و بدهی ها و سرمایه ی مالک یک واحد اقتصادی را، در یک تاریخ
معین نشان می دهد. معمولاً در تهیه تراز نامه باید به نکات زیر توجه کرد:
۱- نوشتن عنوان: عنوان ترازنامه شامل موارد زیر است:
الف) نام واحد اقتصادی
ب) نام گزارش یا صورتحساب مالی
ج) تاریخ گزارش
۲- واحد اندازه گیری: واحد اندازه گیری رویدادهای مالی، پولی رایج هر کشور است.
۳- طرفین ترازنامه: در سمت راست ترازنامه دارائی ها و در سمت چپ بدهی ها و سرمایه مالک نوشته می شود.
٤- ترتیب نوشتن دارائی ها: در ترازنامه دارائی ها به ترتیب قابلیت تبدیل به نقد نوشته می شوند.
٥- ترتیب نوشتن بدهی ها: بدهی های مختلف واحد اقتصادی به ترتیب تاریخ سررسید پرداخت در ترازنامه نوشته می شوند.
۶- موازنه: ترازنامه منطبق بر معادله حسابداری است. بنابراین همیشه بین جمع دارائی ها و جمع بدهی ها و سرمایه مالک توازن وجود دارد.
|
نمونه ای از یک ترازنامه در شکل زیر توضیح داده شده است:
تعمیرگاه تلویزیون ماهر
ترازنامه به تاریخ ۳۱/۲/۱۳۷۱
|
بدهی ها
|
دارئیها
|
حساب های پرداختنی ٠٠٠/٥٠٠/1
|
نقد و بانک ٠٠٠/۷٥٠/٥
|
وام پرداختنی ٠٠٠/٠٠٠/۱٠
|
حساب های دریافتنی ٠٠٠/۲٥٠
|
جمع بدهی ها ٠٠٠/٥٠٠/11
|
ملزومات ٠٠٠/٥٠٠
|
سرمایه
|
اثاثه ٠٠٠/٠٠٠/۳
|
سرمایه آقای ماهر ٠٠٠/٠٠٠/۳٠
|
آپارتمان ٠٠٠/٠٠٠/۳۲
|
جمع بدهی ها و سرمایه٠٠٠/٥٠٠/٤۱
|
جمع دارائی ها ٠٠٠/٥٠٠/٤۱
|
|
تجزیه و تحلیل و ثبت رویدادهای مالی
|
حساب:
|
به منزله
پرونده ای مفصل از تغییراتی است، که در یک دارائی خاص، یک بدهی خاص یا
سرمایه صاحب مؤسسه، طی یک دوره زمانی رخ می دهد و ابزار اصلی ثبت و خلاصه
کردن اطلاعات مالی است. برای اینکه امکان دسترسی به اطلاعات موجود در حساب
ها آسانتر شود، همه حساب های مربوط به یک واحد اقتصادی در یک دفتر خاص به
نام «دفتر کل» نگهداری می شود.
|
ثبت رویدادهای مالی در حسابها:
|
برای اینکه اثر هر رویداد مالی را بر اجزای معادله حسابداری نشان دهیم از شکل حساب T استفاده می کنیم، که دارای سه قسمت است:
۱- عنوان حساب
۲- سمت راست یا بدهکار
۳- سمت چپ یا بستانکار
عنوان حساب
|
بدهکار
|
بستانکار
|
|
- قاعده ثبت افزایش و کاهش در حسابها:
|
افزایش هر دارائی در سمت راست (بدهکار) حساب آن دارائی، ثبت می شود.
کاهش هر دارائی در سمت چپ (بستانکار) حساب آن دارائی، ثبت می شود.
افزایش هر بدهی و سرمایه مالک در بستانکار حساب مربوط، ثبت می شود.
کاهش هر بدهی مالک در بدهکار حساب مربوط، ثبت می شود.
دارائی ها = بدهی ها + سرمایه مالک
افزایش
دارائیها
بدهکار
می شود
|
کاهش
دارائی ها
بستانکار
می شود
|
|
کاهش
بدهی ها
بدهکار
می شود
|
افزایش
بدهی ها
بستانکار
می شود
|
|
کاهش
سرمایه
بدهکار
می شود
|
افزایش
سرمایه
بستانکار
می شود
|
مثال) در مثال قبل (تعمیرگاه تلویزیون ماهر)، رویداد مالی ثبت گردید و تجزیه و تحلیل شد. اکنون از روش دیگری استفاده می کنیم.
|
رویداد مالی ۱: سرمایه گذاری نقدی آقای ماهر به مبلغ ٠٠٠/٠٠٠/ 30 ریال
|
تجزیه و تحلیل
|
قاعده
|
تشخیص
|
دارائی (نقد و بانک) افزایش یافته است
|
افزایش دارایی، بدهکار می شود
|
بدهکار: نقد و بانک
٠٠٠/٠٠٠/۳٠ ریال
|
سرمایه مالک افزایش یافته است
|
افزایش سرمایه، بستانکار
می شود
|
بستانکار: سرمایه
آقای ماهر
٠٠٠/٠٠٠/۳٠ ریال
|
|
مانده گیری حساب ها:
|
نخست، ارقام
بدهکار و ارقام بستانکار را جداگانه جمع زده، زیر هر ستون یادداشت و سپس
جمع طرف کوچکتر را از جمع طرف بزرگتر کسر می کنیم؛ به حاصل این تفریق
«مانده حساب» گویند.
|
ثبت رویدادهای مالی در مدارک و دفاتر حسابداری
اسناد و مدارک مثبته:
|
به اسناد و
مدارکی که دلالت بر وقوع یک معامله یا رویداد مالی مشخص دارد، «اسناد
مثبته» گفته می شود. مانند فاکتور فروش، رسید بانکی، قبض آب و برق و ......
|
سند حسابداری:
|
برگه ای است
که اطلاعات مربوط به یک یا چند رویداد مالی قبل از ثبت در دفاتر حسابداری،
در آن نوشته می شود و سپس بر اساس اطلاعات مندرج در سند حسابداری دفاتر
حسابداری تنظیم می گردد.
|
دفاتر حسابداری:
|
کلیه رویدادها در دفاتر حسابداری ثبت می شوند. دفاتر حسابداری را می توان به دو گروه تقسیم کرد:
گروه اول، دفاتر رسمی یا قانونی، شامل دفتر روزنامه عمومی و دفتر کل می
باشد و گروه دوم، دفاتر غیر رسمی یا کمکی، که شامل دفاتر تأمین و سایر
دفاتر مورد نیاز حسابداران می گردد.
|
۱- دفتر روزنامه عمومی:
|
دفتری است که کلیه معاملات و رویدادهای مالی یک واحد اقتصادی روزانه به ترتیب تاریخ وقوع در آن ثبت می شوند.
مثال) خانم فضیلت اخیراً پس از کسب مجوزهای لازم اقدام به تأسیس مؤسسه
آموزش زبان دانا کرده است و طی آبان ماه ۱۳۷۶فعالیت های زیر در مؤسسه انجام
شده است.
۱۳ آبان ماه –
افتتاح حساب جاری شماره 3520 بانک رفاه کارگران شعبه وحدت و واریز 32000000
ریال به این حساب بابت سرمایه مؤسسه دانا، در قبال واریز این مبلغ به حساب
جاری مؤسسه دانا، بانک یک برگ رسید بانکی به خانم فضیلت تحویل داد.
۶ آبان ماه – خرید نقدی یک دستگاه آپارتمان به بهای 30000000 ریال در قبال
تحویل چک شماره 21501 مورخ ۶ آبان ماه 1376 به مبلغ 30000000 ریال از حساب
جاری مؤسسه دانا، یک برگ رسید امضا شده از آقای معتمدی فروشنده آپارتمان
دریافت گردید. همچنین تصویری از سند انتقال آپارتمان به عنوان سند مثبته
این رویداد مالی تهیه شد.
۷
آبان ماه – خرید نسیه مقداری اثاثه از فروشگاه مجیدی به بهای 3500000 ریال.
آقای مجیدی فاکتور فروش شماره 1703 مورخ 76/7/8 را به مؤسسه دانا تحویل
داد.
۸ آبان ماه – آقای فرشاد،
مبلغ 10000000ریال به عنوان وام به حساب مؤسسه دانا واریز کرد. بانک یک
برگ رسید بانکی مبنی بر واریز 10000000 به حساب 3520 مؤسسه دانا به آقای
فرشاد تسلیم نمود که ایشان به مؤسسه تحویل داد.
۱۱ آبان ماه – خرید نسیه 7500000 ریال اثاثه از فروشگاه حسن پور. آقای حسن
پور فاکتور فروش شماره 2211 مورخ 76/8/11 برای مؤسسه دانا ارسال کرد.
۱٤ آبان ماه – صدور تحویل چک شماره 21502 مورخ 76/8/14 به مبلغ 3000000
ریال به آقای مجیدی بابت طلب ایشان از مؤسسه دانا. در قبال تحویل این چک در
همان روز یک برگ رسید چک دریافت گردید.
۱۸ آبان ماه – خریدی نقدی550/000 ریال صادر کرد و پس از اخذ رسید چک آن را به آقای کریمی تحویل داد.
مرحله ۱- این رویداد به شرح زیر تجزیه و تحلیل می شود.
تجزیه و تحلیل
|
قاعده
|
تشخیص
|
دارائی (نقد و بانک) افزایش می یابد
|
افزایش دارائی بدهکار می شود
|
بدهکار: نقد و بانک 3200٠٠٠٠ ریال
|
سرمایه خانم فضیلت در موسسه دانا افزایش می یابد
|
افزایش سرمایه بستانکار
می شود
|
بستانکار: سرمایه خانم فضیلت32000000 ریال
|
مرحله ۲- تنظیم سند حسابداری
شماره ۱ موسسه آموزش زبان دانا شماره صفحه روزنامه ۱
تاریخ ۳/۸/۷۶ سند حسابداری تعداد ضمائم ۱
|
شرح
|
بدهکار
|
بستانکار
|
نقد و بانک
سرمایه خانم فضیلت
سرمایه گذاری اولیه خانم فضیلت در مؤسسه آموزش زبان
|
۳۲٠٠٠٠٠٠
|
۳۲٠٠٠٠٠٠
|
جمع
|
۳۲٠٠٠٠٠٠
|
۳۲٠٠٠٠٠٠
|
تنظیم کننده مسئول حسابداری مدیر مالی
|
|
موسسه آموزش زبان دانا
دفتر روزنامه
شماره صفحه ۱
|
شماره سند
|
تاریخ
|
شرح
|
عطف
|
بدهکار
|
بستانکار
|
۱
|
۱۳۷۶
3ابان ماه
|
نقد و بانک
سرمایه خانم فضیلت
سرمایه گذاری اولیه خانم فضیلت در موسسه
آپارتمان
نقد و بانک
خرید یک دستگاه آپارتمان از آقای معتمدی به صورت نقد
اثاثه
حسابهای پرداختنی
خرید مقداری اثاثه از فروشگاه مجیدی به طور نسیه
نقد و بانک
وام پرداختنی
|
1
35
|
۳۲٠٠٠٠٠٠
|
۳۲٠٠٠٠٠٠
|
۲
|
6ابان ماه
|
20
1
|
۳٠٠٠٠٠٠٠
|
۳٠٠٠٠٠٠٠
|
۳
|
7ابان ماه
|
15
25
|
۳٥٠٠٠٠٠
|
۳٥٠٠٠٠٠
|
٤
|
8ابان ماه
|
1
30
|
۱٠٠٠٠٠٠٠
|
۱٠٠٠٠٠٠٠
|
٥
|
11ابان ماه
|
15
25
|
۷٥٠٠٠٠٠
|
۷٥٠٠٠٠٠
|
۶
|
14ابان ماه
|
25
1
|
۳٠٠٠٠٠٠
|
۳٠٠٠٠٠٠
|
۷
|
18ابان ماه
|
10
1
|
٥٥٠٠٠٠
|
٥٥٠٠٠٠
|
|
دفتر کل
|
عبارت است از
مجموعه حساب هایی که برای ثبت و خلاصه کردن اطلاعات مربوط به رویدادهای
مالی یک واحد اقتصادی استفاده می شود. نوشتن دفتر کل بعد از رویدادهای مالی
در دفتر روزنامه انجام می گیرد.
برای ثبت رویدادهای مالی در دفتر کل ابتدا رویداد مالی ثبت شده در دفتر
روزنامه مشخص و سپس مراحل انتقال به ترتیب زیر انجام می شود:
۱- پیدا کردن صفحه حسابی که در دفتر روزنامه بدهکار شده است.
۲- نوشتن شماره رویداد مالی (شماره روزنامه) در ستون مربوطه در حساب دفتر کل
۳- ثبت تاریخ رویداد مالی در ستون تاریخ
٤- درج مبلغ بدهکار در ستون بدهکار
٥- نوشتن شرح مختصری از رویداد مالی در ستون شرح
۶- نوشتن شماره صفحه دفتر روزنامه در ستون عطف حساب
۷- درج شماره صفحه ای از دفتر کل که ردیف بدهکار رویداد مالی در آن نوشته شده، در ستون عطف دفتر روزنامه
۸- محاسبه و نوشتن مانده حساب در ستون مربوط
۹- تعیین نوع مانده حساب در ستون تشخیص با نوشتن کلمه «بد» به جای بدهکار
یا «بس» به جای بستانکار نمونه ای از انتقال رویداد مالی مؤسسه دانا به
حسابهای دفتر کل شرح داده شده.
|
